„Piątka dla kolejowego transportu towarowego” dźwignią rozwoju polskiego sektora logistyki

Inicjatywa „Piątka dla kolejowego transportu towarowego” jest wspólnym głosem kluczowych organizacji branżowych, skupiających firmy działające w obszarze kolejowego transportu towarowego i taboru. W jej skład wchodzą: Izba Gospodarcza Transportu Lądowego, Stowarzyszenie „Wagony Prywatne”, Fundacja Prokolej, Związek Niezależnych Przewoźników Kolejowych oraz Railway Business Forum. Podmioty te jednogłośnie postulują opracowanie i wdrożenie kompleksowego planu działań na rzecz rozwoju sektora logistyki w oparciu o usługi kolei.

Kolej towarowa – impuls dla gospodarki oraz strategiczna niezawodność

Rozwój kolejowego transportu towarowego to kluczowa inwestycja w przyszłość Polski. Jest on niezbędnym elementem efektywnej gospodarki i sprawnych łańcuchów dostaw. W czasie trudnych do przewidzenia zmian geopolitycznych i wojny za naszą wschodnią granicą, kolej stanowi podstawę logistyki wojskowej i zaopatrzenia, gwarantując bezpieczeństwo militarne i strategiczne. Ponadto przeniesienie transportu większej ilości towarów na tory przekłada się na wymierne korzyści dla społeczeństwa i środowiska: mniej ciężarówek na drogach to mniej wypadków, hałasu i emisji, a także odciążenie obszarów aglomeracyjnych. Kolej towarowa jest również niezbędna do realizacji wielkich projektów inwestycyjnych, takich jak CPK, inwestycje PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., GDDKiA, energetyka jądrowa czy innych przedsięwzięć infrastrukturalnych i komercyjnych, które potrzebują efektywnej logistyki kolejowej do transportu materiałów, kruszyw i surowców.

W związku z powyższym, program „Piątka dla kolejowego transportu towarowego” zakłada pilne wdrożenie następujących działań:

Rozwój kolejowej infrastruktury punktowej: terminali intermodalnych, punktów ładunkowych i bocznic poprzez systemowe wsparcie Państwa

Obecnie wiele procesów decyzyjnych dotyczących lokalizacji centrów logistycznych nie uwzględnia potencjału transportu kolejowego. Dlatego sygnatariusze proponują zmiany w planowaniu przestrzennym przez wprowadzenie wymogów dot. sprawdzenia możliwości połączenia obiektów z siecią kolejową, deregulację i ułatwienia zarządzania bocznicami oraz zachęty ekonomiczne i marketingowe, które zapewnią większe możliwości włączenia nowych obiektów do sieci kolejowej. Niezbędne jest również stworzenie kolejnej edycji programu rozjazdowego w PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. oraz notyfikacja programu pomocowego dla bocznic i terminali oraz przywrócenie zwolnienia podatkowego dla terminali intermodalnych. Rozwój sieci terminali jest kluczowy dla wzrostu transportu intermodalnego.

Obniżenie kosztów dostępu do infrastruktury i energii trakcyjnej

Kolejowe przewozy towarowe od lat tracą udziały w rynku, częściowo z powodu nieproporcjonalnego obciążenia opłatami za dostęp do infrastruktury i energię trakcyjną, które stanowią 25-35% kosztów przewozów. Pomysłem na rozwiązanie tego problemu jest przygotowanie wieloletniego cennika PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., z istotną obniżką opłat dla przewoźników towarowych (30-50%) oraz stabilnymi ulgami dla przewozów intermodalnych. Niezbędne jest również objęcie transportu kolejowego definicją sektora energochłonnego i systemem rekompensat, a także zniesienie obowiązku odprowadzania opłaty mocowej i opłaty OZE od energii zużywanej na cele trakcyjne.

Wsparcie postępu technologicznego w procesie odnowy taboru i rozbudowy floty oraz usprawnieniu działalności operacyjnej, w tym cyfryzacji i automatyzacja procesów logistycznych

Modernizacja taboru i rozwój technologiczny to warunek zwiększenia udziału kolei w transporcie towarowym. Wymaga to usprawnienia procedur dopuszczania do eksploatacji nowego taboru i technologii, dostosowania przepisów do europejskich standardów oraz wsparcia współpracy między wszystkimi uczestnikami rynku. Kluczowe jest włączenie komponentu B+R do każdego z programów rozwojowych, finansowanie zakupu innowacyjnych wagonów i lokomotyw, a także wdrażanie technologii ograniczających zużycie energii i emisję hałasu. Cyfryzacja i automatyzacja procesów logistycznych zwiększą konkurencyjność polskiej kolei i jej zgodność z celami polityki unijnej.

Ustanowienie i wdrożenie korytarzy kolejowych dla transportu ciężkiego

Przeciążenie dróg głównych, takich jak autostrady A2, A4 i A1, generuje ogromne koszty społeczne i środowiskowe. Kolej może stać się dla nich realną alternatywą poprzez uruchomienie dedykowanych korytarzy kolejowych do przewozu ciężarówek, naczep i ładunków drobnicowych (tzw. „rolling highway” i „single wagon load”). Wymaga to systemu dofinansowania usług kolejowych, systemu opłat dla przewoźników drogowych wykonujących przewozy tranzytowe przez Polskę, dopłat środowiskowych oraz zerowej lub istotnie obniżonej stawki dostępu do infrastruktury kolejowej dla pociągów przewożących naczepy i zestawy ciężarowe. Niezbędne jest również wydzielenie dedykowanej puli w Funduszu Kolejowym na projekty związane z budową i modernizacją terminali oraz finansowanie zakupu specjalistycznego taboru.

Inwestycje i działania utrzymaniowe ukierunkowane na produktywność przewozów towarowych

Równolegle do modernizacji infrastruktury konieczne jest stworzenie programu jej utrzymania, koncentrującego się na odcinkach kluczowych dla transportu ładunków, w tym liniach alternatywnych. Największym wrogiem efektywności przewozów towarowych są punktowe ograniczenia prędkości i przepustowości. Niezbędne jest zatem wdrożenie programu szybkiego reagowania na degradację infrastruktury oraz usuwanie „wąskich gardeł”. Kluczowe jest również utrzymanie jednolitych parametrów eksploatacyjnych, takich jak długość torów stacyjnych (min. 750 m), dopuszczalne naciski na oś i nowoczesne rozjazdy. Wymaga to wieloletniego, gwarantowanego systemu finansowania utrzymania infrastruktury kolejowej, być może w ramach zreformowanego Funduszu Kolejowego.

– Kolej towarowa to nie tylko transport, to strategiczny element bezpieczeństwa państwa i motor napędowy gospodarki. Postulaty „Piątki dla kolejowego transportu towarowego” to konkretne, przemyślane rozwiązania, które przyniosą wymierne korzyści każdemu obywatelowi: od efektywności łańcuchów dostaw, przez odciążenie dróg i poprawę jakości powietrza, aż po wzmocnienie potencjału obronnego kraju. Apelujemy do rządu o podjęcie realnego dialogu i szybkie wdrożenie postulowanych przez nas zmian, które są inwestycją w stabilną i bezpieczną przyszłość Polski – mówi Marita Szustak, Prezes Izby Gospodarczej Transportu Lądowego.

– Dla kolei towarowej kluczowe jest dziś nie tylko inwestowanie w nowe linie, ale przede wszystkim konsekwentne utrzymanie istniejącej infrastruktury w jednolitym, wysokim standardzie. Największym wrogiem efektywności są punktowe ograniczenia prędkości i wąskie gardła, które paraliżują płynność przewozów. Potrzebujemy stabilnego, wieloletniego systemu finansowania utrzymania sieci oraz programu szybkiego reagowania na degradację torów. Tylko w ten sposób kolej towarowa może stać się realną, niezawodną alternatywą dla transportu drogowego i filarem bezpieczeństwa gospodarczego państwa – dodaje Wojciech Jurkiewicz, Prezes Zarządu Związku Niezależnych Przewoźników Kolejowych.

– Rozwój sektora kolejowego i modernizacja taboru towarowego są fundamentem zwiększenia udziału kolei w transporcie w Polsce i Europie. Synergia digitalizacji, automatyzacji oraz zarządzania opartego na danych pozwoli nam tworzyć inteligentne, interoperacyjne i niskoemisyjne systemy przewozowe. To nie tylko zwiększy konkurencyjność polskiej kolei, ale także zapewni jej zgodność z celami unijnej polityki Clean Industrial Deal i strategii Digital Europe. Włączenie komponentu badań i rozwoju do programów inwestycyjnych oraz systemowe wsparcie innowacji sprawią, że kolej stanie się filarem nowoczesnej, zrównoważonej logistyki – zarówno dla gospodarki, jak i dla bezpieczeństwa oraz obronności kraju – wskazuje Adam Zielewski, Członek Zarządu Stowarzyszenia „Wagony Prywatne”.

– Nastawienie społeczno-polityczne do nadmiernie rozbudowanego transportu drogowego stopniowo się zmienia. Nie tylko w kwestii zanieczyszczenia środowiska, emisji hałasu, czy wypadków, ale również kosztów kolejnych programów poszerzania dróg i uciążliwości wynikających z zatłoczenia autostrad TIR-ami. Znaczą część tych problemów może rozwiązać rozwój kolei towarowej. Wystarczy tylko wyrównać warunki konkurencji obu gałęzi transportu i usunąć bariery które krępują przedsiębiorczość. Sprawna kolej to nie tylko rosnące przewozy pasażerskie, ale również spójny, efektywny, ogólnopolski system logistyczny wspierający gospodarkę i obronność – dodaje Jakub Majewski, Prezes Zarządu Fundacji ProKolej

Nowe zasady dla silniejszej gospodarki

Proponowana organizacja prac zakłada nadzór Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i utworzenie specjalnego zespołu z udziałem szefów organizacji branżowych. Wypracowanie rozwiązań przez grupy robocze złożone z ekspertów branżowych i przedstawicieli resortów, pozwoli na wskazanie koniecznych zmian legislacyjnych, opracowanie programów wsparcia oraz szczegółowych harmonogramów wdrożeń.

Realizacja założeń „Piątki dla kolejowego transportu towarowego” to warunek konieczny dla stabilnego rozwoju polskiego sektora logistyki i całej gospodarki. Bez systemowych zmian w obszarze infrastruktury punktowej, kosztów dostępu, postępu technologicznego, korytarzy transportowych oraz inwestycji utrzymaniowych, Polska nie będzie w stanie sprawnie realizować strategicznych projektów publicznych i w pełni wykorzystać potencjału kolei towarowej. Jest to propozycja spójna i realistyczna, która może przekształcić nadchodzący cykl inwestycyjny w impuls rozwojowy dla całej gospodarki, zapewniając Polsce pozycję lidera w regionie.